Zoals iedereen wel weet zijn paarden
grote dieren die een enorme kracht bezitten. Zelfs de shetlander, één van de
kleinste ponyrassen ter wereld, bezit een grote kracht. Om goed met paarden en
pony’s om te gaan, is het van belang om te weten hoe een paard in elkaar zit en
hoe het dier reageert op bepaalde omstandigheden. Deze omgang zal het beste
zijn voor mens en paard, en zorgt ervoor dat er zo min mogelijk ongelukken
gebeuren.
Waarom is de
omgang met paarden belangrijk
De
manier waarop wij omgaan met paarden en pony’s is heel belangrijk. Het paard is
namelijk vele malen groter, zwaarder en sterker dan de mens, wat gevaarlijke
situaties kan opleveren. Wanneer wij op een onjuiste manier met paarden omgaan,
is dit namelijk vragen om grote problemen, soms zelfs met dodelijke afloop. Om
veilig samen te werken met paarden, is het belangrijk om te weten hoe de geest
van een paard in elkaar zit.
Wie
niet weet hoe een paard denkt, leeft en reageert, zal in de ogen van het paard
al snel grote vergissingen maken, met alle gevolgen van dien. In Nederland
gebeuren er jaarlijks al duizenden ongelukken met paarden. De meeste van deze
ongelukken worden veroorzaakt door de mens zelf omdat de persoon in kwestie op
een verkeerde manier met het paard communiceert. Wanneer de mens (in de ogen
van het paard) een fout maakt, zal het paard in protest komen en dit haast
altijd winnen. Om er dus voor te zorgen dat de samenwerking tussen man en paard
op een juiste manier gebeurt, moeten wij, de mens, het gedrag van het paard
beter observeren en hiernaar handelen. Ook moeten wij bij het werken met
paarden rekening houden met de verschillende karakters van paarden. Een
dominant paard benader je al op een heel andere manier dan een paard dat heel
erg onderdanig van karakter is.
Vroeger,
en dan spreek ik niet over eeuwen geleden, maar eerder over tien, twintig jaar
geleden, werden paarden vooral met ‘harde hand’ behandeld. Dat wil zeggen dat
het paard met geweld gedwongen werd om zich te onderwerpen aan de mens. Elk
paard moest volgens de mensheid hetzelfde reageren, er was geen andere weg
mogelijk. Hoe het karakter van het dier was, was in dit opzicht niet
belangrijk. Vandaag de dag wordt er heel anders gebruik gemaakt van paarden –
uitzonderingen altijd daargelaten. In deze tijden proberen wij het paard op een
vriendelijke manier naar ons te laten luisteren, en wij respecteren het
karakter en de persoonlijke omstandigheden van een paard. Het resultaat hiervan
is dat de omgang met paarden sterk verbeterd is, en dat er al minder ongelukken
gebeuren dan bijvoorbeeld vijfentwintig jaar geleden. Toch, en dat moet
nadrukkelijk gezegd worden, gebeuren er nog té vaak ongelukken met paarden,
omdat veel mensen nog niet weten hoe ze precies met een paard om moeten gaan…
Het gedrag van
een paard
Al
vanaf het moment dat het paard geboren is, bezit het nog jonge paard een
instinctief gedrag. Immers, al snel na de geboorte zal het veulen gaan staan en
op zoek gaan naar de uier van de moeder, om te gaan drinken. Niemand heeft dit
veulen verteld dat het moet gaan staan en gaan drinken, dit doet hij geheel uit
zichzelf. Dit noemen wij het ‘instinct’. Het gedrag is dus aangeboren, en niet
aangeleerd door de omgeving. Deze handelingen (bijvoorbeeld het opstaan en het
drinken van een veulen) wordt niet doelbewust uitgevoerd, het is aangeboren en
doelmatig. Het veulen heeft gewoon de drang om te gaan drinken, maar hij heeft
hier nog niet over nagedacht.
Het
instinct wordt veroorzaakt door een ‘drift’ (zoals wij bijvoorbeeld de driften
‘geslachtsdrift’, ‘honger’ en ‘dorst’ kennen). Deze drift is de aanzet tot de
instinctieve handeling. Een hengst zal nooit gaan paren met een merrie als de
drift er niet is, en geen enkel paard zal gaan eten als deze drift niet
bestaat. Het instinct van een paard is dus eigenlijk het antwoord van het dier
zelf op een bepaalde drift.
Vluchten voor
zijn leven
Zoals
je misschien wel weet, is het paard van nature een vluchtdier. Het paard wordt
onderverdeeld onder de prooidieren, en is geen roofdier. Een roofdier doodt
andere dieren om zich ermee te voeden, en daar is bij het paard geen sprake
van. Het paard leeft van planten, en zoekt deze op. Maar, er zijn wel
roofdieren die op het paard jagen, neem een voorbeeld aan de leeuw en tijger.
Een voorbij wandelend paard zal voor de leeuw een lekker maaltje zijn.
Het
paard kan zich zeer moeilijk verdedigen tegen roofdieren, het paard heeft dan
ook enkel de mogelijkheid om heel hard te vluchten, weg van de roofdieren. Dit
is ook de reden waarom een paard in galop wel een snelheid van 60 kilometer per
uur kan bereiken. Wanneer een paard zich echt in het nauw gedreven voelt en
vluchten niet mogelijk is, zal het paard zijn belager (de leeuw, maar ook bijvoorbeeld
de mens) letterlijk van zich afschoppen door met zijn achterbenen te gaan
‘slaan’. Ook kan het paard ter verdediging gebruik maken van zijn tanden.
Zelfs
een paard dat in een stal geboren is en al zijn gehele leven gewend is aan
mensen, zal het instinct om te vluchten nog in zich hebben. Het dier zal dus
altijd alert zijn op gevaar, en zal zelfs op gevaar reageren wanneer een ander
paard een signaal afgeeft dat er gevaar in de buurt is. De reactie van het
paard op gevaar zal als eerst een schrikreactie zijn, gevolgd door paniek.
Daarom komt het ook voor dat u ziet dat er een hele kudde paarden op de vlucht
slaat. Wanneer één paard immers via signalen zegt dat er een vijand op de loer
ligt, zal de hele kudde in rep en roer zijn en zal het alles in werking zetten
om aan het ‘roofdier’ te ontkomen. Het zal u dan ook niet raar in de oren
klinken dat een geschrokken paard een kettingreactie in werking kan zetten en
zo de grootste schade aan kan richten in en aan zijn omgeving (of dit nu een
houten hek of een mens is, dat maakt voor het paard niet uit!).
Paarden zijn
kuddedieren
Zoals
je misschien al weet zijn paarden echte kuddedieren, waarmee het paard een
sociaalvoelend dier is. Wanneer een paard alleen is, zal het hier een hekel aan
hebben, en zal op elk mogelijke manier proberen om zich aan te sluiten bij
soortgenoten. Paarden die door mensen gehouden worden, staan over het algemeen
het grootste deel van een etmaal op stal. Je zult begrijpen dat dit eigenlijk
tegen de natuur van het paard indruist. Een paard is, zoals al eerder gezegd,
een vluchtdier en voelt zich het meest thuis in een kudde. In een kudde zijn er
namelijk meerdere paarden die op gevaar letten, en twintig paarden zien meer
als één enkel paard. Een paard dat alleen leeft, bijvoorbeeld op stal, loopt
dus veel meer gevaar om aangevallen te worden door ‘roofdieren’!
In
de kudde bestaat er een sterke rangorde, waar elk paard apart zich aan dient te
houden. Alleen op deze manier kan de kudde optimaal functioneren. Elk paard dat
nieuw in de kudde komt, zal moeten vechten om zijn plaats op te eisen en zo een
hogere rang binnen de kudde te krijgen. De alfamerrie (de merrie die het
hoogste in rang staat in de kudde) zal altijd de leiding hebben, wat er ook
gebeurt. Als ze gaan eten, zal zij het beste eten krijgen. Het paard dat het
laagste in de rangorde staat, staat het meeste bloot aan gevaar, en zal alleen
het slechtste eten krijgen wat er te vinden is. Deze rangorde dient ook te
bestaan tussen de eigenaar van het paard en het paard zelf. De mens moet in dit
geval de functie van alfamerrie op zich nemen en de leiding nemen. Doet men dit
niet, dan zal het paard uiteindelijk proberen de ‘baas’ van de kudde te worden,
wat zeer gevaarlijke situaties met zich mee zal gaan brengen. Met het juiste gedrag
en de goede mentaliteit moeten wij het paard dus laten weten dat wij de baas
zijn, de ‘alfamerrie’, en dat het paard de ondergeschikte is en al onze bevelen
dient op te volgen. De mens moet dit op zo’n manier duidelijk maken, dat het
paard ook begrijpt wat onze bedoelingen zijn en wat wij van het dier
verwachten. Kennis van de ‘taal van de paarden’ is dan ook van groot belang!
Wanneer
de mens niet de leider is over het paard, maar het paard zelf alles voor het
zeggen heeft, kan dit zeer gevaarlijke gevolgen hebben. Er gebeuren dan
logischerwijs ongelukken, soms zelfs met dodelijke afloop! En dat is iets wat
wij niet willen zien, we hebben paarden om mee te werken of om lekker op te
rijden, en dat moet wel volgens onze regels gebeuren, en niet volgens de regels
van het paard. Hierbij wil ik niet zeggen dat wij het paard met harde hand
duidelijk moeten maken wie de baas is. Een dier met harde hand aanpakken is
vaak zeer moeilijk, en kan al snel het doel voorbij schieten, waarbij we juist
een paard is die veel agressiever zal worden en weigert nog te luisteren.
Wanneer
je wilt dat jouw paard doet wat jij vraagt, zorg dan ook dat dit gebeurt! Maar
probeer hierbij wel om geen geweld te gebruiken, het paard moet leren om jou te
gehoorzamen, maar ook dat het paard je kan vertrouwen. Het paard moet in jou de
alfamerrie zien, een ‘paard’ dat hij kan vertrouwen en nooit zal liegen tegen
het paard. Probeer dit dan ook al zo vroeg mogelijk bij het paard duidelijk te
maken. Is het paard bang, dwing hem dan vooral niet om het tóch te doen. Is het
paard bijvoorbeeld bang om in een plas water te lopen, ga dan geen geweld
gebruiken. Stap liever zelf in de plas met water (al staat u tot uw middel in
het water), en laat aan uw paard zien dat er niets gebeurd als je in het water
staat. Ga stap voor stap een stapje verder de plas in en laat het paard op zijn
eigen tempo jou gaan volgen. Je zal al snel merken dat dit een beter resultaat
geeft dan wanneer u het paard gaat dwingen om de plas in te gaan!
Paarden hebben
een goed geheugen
Paarden
zijn dieren met een perfect geheugen. Dit houdt in dat het paard in staat is om
nieuwe dingen te leren. Zo maken wij bij het beleren van paarden gebruik van
het feit dat het dier een gewoontedier is, er wordt namelijk ingespeeld op het
aangeboren goede geheugen. Wanneer wij het paard op het juiste moment belonen
(of straffen), zal het paard deze ervaring opslaan in zijn geheugen, waardoor
het paard in de toekomst hetzelfde zal doen (bij beloning) of juist vermijden
(bij straf). Wanneer wij dezelfde oefening steeds blijven herhalen op dezelfde
manier als de keer ervoor, en om het op dezelfde plaats te doen, zal het paard
het gevraagde uiteindelijk uitvoeren zonder dat u nog hoeft uit te leggen wat u
van het paard verlangt. Vooral beloning en consequent gedrag zijn zeer
belangrijk bij het beleren van paarden.
Hoe moet ik nu
omgaan met een paard
Hoe
moet je nu eigenlijk omgaan met een paard? Het is zo dat elk paard een andere
omgang verlangt, het ene paard zal ook meer gestraft/beloond moeten worden dan
het andere paard. Net als mensen verschillen paarden onderling ook van
karakter, zodat wij niet de mogelijkheid hebben om elk paard op dezelfde manier
te behandelen. Toch zijn er enkele punten die overeen komen en die je in acht
kan nemen tijdens de omgang met paarden.
Ten
eerste moet je erop attent gemaakt worden dat veiligheid voorop staat, het
paard is immers nog steeds een vluchtdier en wanneer het nodig is zal zijn
instinct de overhand nemen. Het karakter van het paard speelt hierbij een grote
rol, een schrikachtig of dominant paard zal doorgaans vaker voor problemen
zorgen dan een rustig paard wat weinig schrikt. Ook moeten wij bedacht blijven
op de kracht die een paard bezit. Of wij het nu willen of niet, het paard zal
altijd sterker blijven dan de mens. Ons doel is om ervoor te zorgen dat het
paard niet terugschiet in zijn instinctieve gedrag en dat het dier zijn
krachten niet in de strijd zal werpen.
Paarden
zijn dieren die snel schrikken, dit komt onder andere door het andere zicht die
paarden hebben ten opzichte van de mens. Wij moeten als mens al vroeg bedacht
zijn op de dingen die het paard aan het schrikken kunnen maken (bijvoorbeeld
een opwaaiende plastic zak, een dichtklappende deur, spelende kinderen in de
buurt enzovoort). Let er ook op dat je zelf geen dingen doet of rare geluiden
maakt die het paard onrustig kunnen maken en blijf ten aller tijden in contact
met het paard staan. Wanneer je paard toch geschrokken is, stel hem dan gerust
door op een rustige, lage toon tegen het dier te praten. Aai het dier ook. Ga
niet flink met je handen zwaaien, vlug en op een hoge toon praten. Dit zal het
dier alleen nog maar meer in paniek maken, en dat is iets wat je juist wilt
vermijden!
Wanneer
je met paarden werkt, moet je altijd rekening houden met de achterbenen van een
paard. Zelfs een mak paard kan met de achterbenen slaan (= trappen). Dit hoeft
nog niet eens te betekenen dat het paard dit doet uit kwade wil, maar het kan
slaan met de benen als het schrikt. Wanneer je dus bezig bent met paarden dien
je altijd te letten op de achterbenen van een paard (ga er dus nooit achter
staan!). Ook moet je je nooit haasten als je met paarden werkt, omdat je in je
haast sneller fouten maakt, het paard kan daarop reageren door te gaan slaan of
bijten. Wanneer je met paarden werkt, moet je ten alle tijden de reacties van
het paard in de gaten houden. Oren van het paard die plat in de nek liggen,
ogen waar veel wit te zien is, wanneer het paard heftige bewegingen met
de staart maakt, dit zijn allen tekenen die ons erop wijzen dat het paard
onrustig is, wij dienen in dit geval zeer alert te zijn op een gevaarlijke
situatie! Voordat je een handeling bij een paard gaat uitvoeren, moet je het
paard duidelijk maken wat je van plan bent, als het paard staat te eten, moet
je hem altijd met rust laten!
Conclusie
Wanneer
je met een paard aan het werk bent, moet je je altijd bedacht zijn op situaties
die gevaarlijk kunnen zijn voor u, voor het paard en voor de omgeving. Een
ongelukje zit immers in een klein hoekje. Wees daarna nooit ruw naar je paard
toe (met ‘harde hand’ werken), en voer geen handelingen uit waarbij u het
vertrouwen van het paard in jou kan kwijtraken. Toch moet je wel degelijk
streng zijn naar je paard toe. Wanneer jij iets van je paard vraagt, moet jouw
paard ook gehoorzamen. Luistert jouw paard niet, maak hem dan op vriendelijke,
doch dringende wijze duidelijk dat jij gehoorzaamheid wilt zien van jouw paard.
Ook wanneer jouw paard zich agressief gedraagt, moet je hem heel beslist
corrigeren, alhoewel dit voor een beginner zeer zeker geen makkelijke taak is.
Twijfel
je over iets? Wees dan niet bang en vraag informatie en raad aan iemand met
veel ervaring met paarden. Doe je dit niet, en ga je gewoon je eigen gang, ben
je bezig een zeer gevaarlijke situatie te creëren. Vraag liever tien keer
informatie wat stom lijkt, dan dat je geen informatie vraagt en er een ongeluk
gebeurt!
Goede site dit!
BeantwoordenVerwijderenIk ben 14 jaar, en ben vanaf me 2e al bij paarden en rij al vanaf me 4e.
Zelf heb ik een klein welshje die vroeger ernstig is verwaarloosd en mishandeld bij zijn 1e 2 eigenaren, hij was toen nog niet eens 1 jaar!! hij is altijd nog schrikachtig en bang, en houdt van 1 persoon, en dat ben ik. hij is nu 3,5 jaar oud. Ga zo door met deze blog/site!!
Groetjes
Lianne